Μια ταξινόμηση της τοξικότητας
Το αφεντικό που δίνει παίρνοντας: «Θα ήθελα να διευθύνεις αυτό το σημαντικό meeting για λογαριασμό μου. Θα σου δώσει μια ευκαιρία να επιδείξεις όλα όσα σου έμαθα».
Ή εκείνο που αρχίζει να σκρολλάρει στο Twitter του τη στιγμή που αρχίζεις να μιλάς.
Ο φίλος που αυτο-απαλλάσσεται από την ενοχή με ένα «καρφί» μεταμφιεσμένο σε συγγνώμη: «Σόρρυ που άργησα τόσο στο ραντεβού μας, αλλά ξέρω ότι έτσι κι αλλιώς εσύ δεν κάνεις τίποτα το απόγευμα».
Ο αδερφός ή η αδερφή που πάντα υποβιβάζει τα επιτεύγματά σου: «Η μαμά μού είπε ότι κέρδισες μια μεγάλη δουλειά στην Ατλάντα. Κοίτα να πάρεις στα παιδιά σου καλά κινητά για να μην ξεχάσουν τη φάτσα σου».
Το έτερον ήμισυ που απαριθμεί μεγαλοφώνως τα ελαττώματά σου μπροστά σε τρίτους, κι από πάνω σε επιπλήττει επιδεικτικά γιατί «είσαι τόσο μυγιάγγιχτος/η» αν πεις ότι αυτό που κάνει είναι μειωτικό.
Ή ο γονιός που απαξιώνει τόσο πολύ το παιδί του, ώστε το κάνει να νιώθει αόρατο και άχρηστο.
Ένα πράγμα είναι βέβαιο για τους τοξικούς ανθρώπους:
Όποια προσβολή, τραύμα ή σύγχυση και να προκαλέσουν, είναι δικό σου λάθος, ή μια τρίχα που εσύ την κάνεις τριχιά. Ποτέ δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεών τους. Μπορεί ακόμη και να θεωρήσουν ότι προσπαθούν να σε βοηθήσουν.
Αυτές οι επαφές, όμως, απενεργοποιούν την αυτοεκτίμηση τόσο συγκαλυμμένα, ώστε αρχίζεις να ψάχνεις τρόπους για να αποφύγεις τέτοιες κακίες και τους δράστες τους. Αχ, πώς εύχεσαι να γινόταν! Υπερβολικά συχνά, συμβαίνει να είναι ριζωμένες στα περιβάλλοντα όπου ζεις και κινείσαι. Ο κρυφός συντελεστής της προσβολής ίσως είναι το πιο γνήσιο μέσο της δηλητηριώδους δύναμής της.
Ο Theo Veldsman, επικεφαλής του τομέα Βιομηχανικής Ψυχολογίας και Διαχείρισης Ανθρώπινου Δυναμικού στο Πανεπιστήμιο του Γιοχάνεσμπουργκ, επισημαίνει τη σύνδεση της λέξης «τοξικός» με το δηλητήριο για τα βέλη των τόξων. «Με μια κυριολεκτική έννοια, ο όρος σημαίνει να σκοτώνεις (ή να δηλητηριάζεις) με στοχευμένο τρόπο».
Μια από τις οφθαλμοφανείς μορφές που μπορεί να πάρει η τοξική συμπεριφορά είναι το bullying. Αν και το – εγγενές εδώ – στοιχείο της ταπείνωσης πονάει για καιρό, ειδικά αν υπάρξουν περιστατικά μπροστά σε τρίτους, πονάει εξίσου και η ωμή δήλωση της διαφοράς εξουσίας, που η συμπεριφορά αυτή ενισχύει. Ο εκφοβισμός σε οποιαδήποτε μορφή προκαλεί οδύνη τη στιγμή που διαπράττεται, αλλά επίσης μεταφέρει τον φόβο και στο μέλλον. Οι «καθαρές» προσβολές μπορούν να καταρρακώσουν την αντίληψη που έχει κάποιος για τον εαυτό του και δεν ξεχνιούνται καθόλου εύκολα, διαιωνίζοντας τον πόνο που προξενούν.
Υπάρχουν και πιο «διακριτικές» πράξεις που έχουν επίσης τα φόντα για να χαρακτηριστούν τοξικές – ειδικά όταν συμβαίνουν τακτικά. Η διάδοση φημών, για παράδειγμα, είναι ιδιαιτέρως καταστροφική: Ποτέ δεν ξέρεις τι ψευτιές διαδίδονται για σένα και σε ποιον, ή ποιος ενδεχομένως λειτουργεί με βάση την ψεύτικη πληροφορία.
Η μετατόπιση φταιξίματος σε άλλους είναι άλλη μια σχετικά «διακριτική» πράξη, η οποία τραυματίζει τα άτομα που είναι στο στόχαστρο, αφού τα τοποθετεί σε μια ηθικά ανυπεράσπιστη θέση.
Έπειτα υπάρχει και η μέθοδος της παράλειψης / του αποκλεισμού
Μέλη μιας ομάδας εξαιρούνται από δίκτυα σχέσεων-συνεργασιών, ή ένα μέλος της οικογένειας εξαιρείται από μια μάζωξη. Το να αγνοείς εξολοκλήρου κάποιον – σε μια επαγγελματική συνάντηση ή σε μια κοινωνική εκδήλωση – μπορεί κάλλιστα να είναι ένας τοξικός τρόπος για να ταπεινώσεις έναν άνθρωπο, ενώ παράλληλα του/της στερείς σημαντικές πληροφορίες.
Είτε μέσω απροκάλυπτης σκληρότητας είτε παθητικής επιθετικότητας, ή απλά για την τυραννική «πλάκα» του πράγματος, οι τοξικοί άνθρωποι θέτουν το προσωπικό τους συμφέρον πάνω από όλων των άλλων. Αρνούνται – ή αδυνατούν – να λάβουν πραγματικά υπόψη τους την άποψη ή τη συναισθηματική κατάσταση ενός άλλου ατόμου. Καθώς δεν νοιάζονται να αναγνωρίσουν πώς η συμπεριφορά τους επηρεάζει τους άλλους, δεν δίνουν σημασία στα προσωπικά όρια – όταν έχουν κάνει λάθος αποφεύγουν να το παραδεχτούν, και είναι απρόθυμοι να αλλάξουν.
Στην έρευνά του για τον αντίκτυπο των τοξικών ατόμων στον εργασιακό χώρο ο Veldsman επικεντρώνεται στους τοξικούς ηγέτες, και βρίσκει ότι από πολλές απόψεις είναι εξαιρετικοί ψυχολόγοι. Το μάτι τους είναι εξασκημένο όχι μόνο για τα δικά τους συμφέροντα αλλά και για τις ανασφάλειες των άλλων. Ξέρουν ακριβώς πώς να υπονομεύσουν τους συναδέλφους ή τους υφισταμένους τους – είναι μέρος του πακέτου των δεξιοτήτων επιβίωσης που έχουν τελειοποιήσει κατά την αναρρίχησή τους.
Ο Veldsman πιστεύει ότι ο αριθμός των τοξικών ηγετών αυξάνεται, χάρη στον αχαλίνωτο ατομικισμό: Παίρνουν μια περαιτέρω ώθηση όταν οι επιχειρήσεις (περι)ορίζουν την επάρκεια και την ικανότητα ως τεχνικές δεξιότητες και αφήνουν τις ανθρώπινες αξίες εκτός.
Μεγάλο ποσοστό της τοξικής συμπεριφοράς είναι περιστασιακό-καταστασιακό. Ναι, λένε οι ειδικοί, υπάρχουν άτομα με χαρακτηριστικά προσωπικότητας (παράνοια, επιθετικότητα, ναρκισσισμό, ψυχοπάθεια, καθημερινό σαδισμό) που τους δημιουργούν την τάση να επιτίθενται στους σε άλλους με διάφορες μορφές αρνητισμού. Δημιουργούν χάος όπου και αν βρίσκονται, με όποιον και αν εμπλέκονται. Υπάρχουν και άλλοι που βρίσκονται στο αντίθετο άκρο, και κινούνται με βάση την καλοσύνη και τη συμπόνια. Όμως, οι (πολύ) περισσότεροι άνθρωποι βρίσκονται στη μέση, και υπόκεινται σε επιρροή από το περιβάλλον τους. Για αυτούς, η τοξική συμπεριφορά δεν είναι αυτόματη λειτουργία, αλλά κάτι στο οποίο εμπλέκονται αν η κατάσταση την ενθαρρύνει.
Πηγή: Lifo.gr
